Ydych chi’n barod i wynebu ‘Her yr Hinsawdd’? Rhan 1A

Beth yw ‘Her yr Hinsawdd’?

Wrth ddweud ‘Her yr Hinsawdd’, rydyn ni’n cyfeirio at dri chategori o bryder byd-eang, ac mae bathodyn arth wen o liw gwahanol gan bob un:

Cynhesu byd-eang. Cododd tymheredd cyfartalog y Ddaear o leiaf 1.1°C rhwng 1880 a 2021. Yn bennaf, mae hyn oherwydd llosgi tanwydd ffosil, sydd wedi cynyddu ein ‘blanced ynysu’ o ‘nwyon tŷ gwydr’ (e.e. carbon deuocsid, methan). Mae’r fideo hwn gan NASA kids yn esbonio sut mae ‘nwyon tŷ gwydr’ yn effeithio ar ein hinsawdd ni.

Colli bioamrywiaeth. Mae pethau byw (planhigion, anifeiliaid, microbau a ffyngau) yn rhyngweithio â’i gilydd mewn gwe gymhleth lle maen nhw’n dibynnu ar ei gilydd (yn gyd-ddibynnol). Mae llai o fioamrywiaeth yn y byd yn golygu llai o rywogaethau, a niferoedd is o fewn pob rhywogaeth. Mae cyfraddau difodiant (faint o rywogaethau sy’n mynd yn ddiflanedig) yn uchel ar hyn o bryd, yn bennaf oherwydd bod bodau dynol yn dinistrio cynefinoedd ac yn gorddefnyddio adnoddau. Yn y ffilm hon, mae Syr David Attenborough yn esbonio pwysigrwydd bioamrywiaeth.

Llygredd. Mae pobl yn llygru aer, dŵr a thir ein planed pan fyddan nhw’n cyflwyno sylweddau neu ynni niweidiol i’r amgylchedd yn gyflymach nag y mae’n bosibl eu torri nhw i lawr. Gallai’r sylwedd niweidiol fod yn solid, yn hylif, neu’n nwy; gallai ynni niweidiol fod yn wres, yn sŵn neu’n olau.

Mae’r materion hyn yn gymhleth, yn cysylltu â’i gilydd, a hyn sy’n bwysig, maen nhw’n gwaethygu. Mae’r fideo hwn gan y BBC sy’n edrych ar ddifodiant yn egluro rhai o’r cydgysylltiadau.

Mynd i’r afael â ‘Her yr Hinsawdd’ – pam a sut?

Mae amcanion y cwricwlwm gwyddoniaeth cynradd sy’n benodol i’r hinsawdd, bioamrywiaeth a llygredd yn dal i esblygu ac mae sylw iddyn nhw yma. Lansiodd cymdeithas NAEE (National Association for Environmental Education) faniffesto yn 2022 i helpu i roi arweiniad i ysgolion er mwyn dod yn fwy cynaliadwy a gwella’r addysg y mae plant yn ei chael i’w paratoi nhw at wynebu heriau amgylcheddol yn y dyfodol. Mae rhai o’r pwyntiau allweddol yn cynnwys:

• Mae’n bwysig cydweithredu ar bob lefel, er enghraifft, mae angen i athrawon gydweithio ar draws pynciau.

• Dylai pawb fod yn cael cyfleoedd ar gyfer DPP fel bod cymuned ymroddedig yn datblygu, a honno’n cefnogi plant i ddod yn hyderus ac i fod â meddylfryd cadarnhaol.

• Mae angen gweithredoedd sy’n cyfateb i’r geiriau, ac ar yr un pryd rhaid cydnabod yn agored bod pethau’n ansicr a bod angen cyfaddawdu.

• Dylai adeiladau a safle’r ysgol gael eu defnyddio’n adnodd addysgu gweithredol er mwyn cefnogi dysgu am gynaliadwyedd.

• Er bod gweithredu’n lleol yn bwysig, mae bod ag empathi byd-eang yn cyflwyno plant i gydraddoldeb a chyfiawnder yr hinsawdd.

Darllenwch Ran 2 i gael gwybod rhagor am sut gallwch chi addysgu plant am yr heriau amgylcheddol hyn a sut gallwch ymdrin â gorbryder am yr hinsawdd. 

Cydnabyddiaeth y delweddau: RapidEye drwy Canva 

This is a translation of Are you ready to meet the 'Climate Challenge'? Part 1A